Jeszcze w 2011 roku do Watykanu przekazanych zostało ponad 120 dokumentów procesów beatyfikacyjnych męczenników drugiej wojny światowej. Pośród nich na swój czas cierpliwie czekała historia Józefa i Wiktorii Ulmów i ich dzieci z Markowej zamordowanych za pomoc Żydom. 17 grudnia 2022 roku Papież Franciszek zatwierdził dekret o ich męczeństwie. Rok 2023 ma być rokiem ich beatyfikacji. To pierwszy raz w historii Kościoła kiedy nastąpi beatyfikacja nienarodzonego dziecka.
Ulmowie – przejmująca historia
Józef i Wiktoria Ulmowie byli mieszkańcami wsi Markowa w przedwojennym województwie lwowskim, a dzisiejszym województwie podkarpackim. Prawdopodobnie pod koniec 1942 roku pomimo niedostatku i ryzyka utraty życia rodzina Ulmów dała schronienie Żydom: Saulowi Goldmanowi i jego czterem synom oraz dwóm córkom, a także wnuczce Chaima Goldmana z Markowej – Lei (Layce) Didner z córką o nieznanym imieniu i Geni (Gołdzie) Grünfeld. Na rodzinę Ulmów doniósł najprawdopodobniej granatowy policjant Włodzimierz Leś. 24 marca 1944 roku pod ich domem pojawili się niemieccy żandarmi, którzy z zimną krwią zamordowali najpierw Żydów, a następnie ukrywających ich Józefa Ulmę, jego żonę Wiktorię, będącą w zaawansowanej ciąży oraz szóstkę ich dzieci – 8-letnią Stanisławę, 6-letnią Barbarę, 5-letniego Władysława, 4-letniego Franciszka, 3-letniego Antoniego i półtoraroczną Marię.
Serce Markowej
Wiedza o Ulmach w ostatnich latach jest coraz bardziej upowszechniana, a inicjatywy im poświęcone coraz częściej wykraczają poza granice Polski. Przykładem jest proces beatyfikacyjny Józefa i Wiktorii Ulmów i ich dzieci, który obecnie wkracza na ostateczny etap rozwoju. Informacji o procesie dostarcza także obszerna prasa obcojęzyczna, m. in. izraelska i amerykańska. Wysoka liczba zainteresowanych tematyką związaną z dramatyczną historią polskiej rodziny wpłynęła na powstanie jednej z największych idei w postaci Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej.
Za sprawą powstania instytucji Markowa stała się miejscem odwiedzin pielgrzymów nie tylko z Polski, ale także spoza jej granic. Nasz kraj do niedawna przyciągał przede wszystkim młodych Izraelczyków chętnie zwiedzających takie obiekty jak synagoga łańcucka i cieszący się popularnością grób cadyka Elimelecha w Leżajsku. Aktualnie miano „serca Markowej” przypisuje się pierwszemu w Polsce muzeum, które poświęcone jest Polakom ratujących Żydów.
W 1995 roku Wiktoria i Józef Ulmowie zostali uhonorowani pośmiertnie tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. W 2004 r. odsłonięto w Markowej pomnik poświęcony rodzinie Ulmów a w 2010 r. prezydent RP Lech Kaczyński odznaczył ich Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
Wydarzeniem, które także inspirowane jest chrześcijańską postawą Rodziny Ulmów z Markowej i upamiętnia jej bohaterstwo i odwagę jest Festiwal Psalmów Dawidowych „Honorując Sprawiedliwych i Ocalonych”, który od wielu lat skupia na scenie artystów pochodzenia żydowskiego i polskiego. Od początku istnienia inicjatywa Fundacji im. Rodziny Ulmów SOAR z Podkarpacia wpisuje się w niezwykle ważną współcześnie misję ukazywania historii Polaków, którzy podczas jednego z najtragiczniejszych wydarzeń w historii ludzkości – Holokaustu, ryzykowali życie, niosąc pomoc żydowskim braciom. Utwory muzyczne zarówno te współczesne, jak i te oparte na starotestamentowej Księdze Psalmów tworzone są przez wybitnych polskich kompozytorów, takich jak Piotr Rubik, Michał Lorenc, Michał Jurkiewicz i inni. Koncerty Psalmów Dawidowych, które odbyły się do tej pory nie tylko w Polsce, ale także w Rzymie i Jerozolimie podkreślają istotę idei pokoju, jedności, miłosierdzia, braterstwa i wielu innych tradycyjnych wartości.
Przełomowa beatyfikacja
17 grudnia 2022 roku podczas zwyczajowej audiencji dla prefekta Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych, Kardynała Marcello Semararo, papież Franciszek zatwierdził dekret o męczeństwie rodziny Ulmów z Markowej. Kościół uzna więc za błogosławionych nie tylko Ulmów i ich sześcioro dzieci, ale też siódme nienarodzone.
„Szczególnie ta beatyfikacja nienarodzonego dziecka jest uznaniem, że dziecko już w łonie matki jest istotą ludzką i należy się tej osobie ochrona i troska“ – podkreślił bp Stanisław Jamrozek, który był postulatorem procesu beatyfikacyjnego rodziny Ulmów na etapie diecezjalnym.
Józef i Wiktoria Ulmowie do końca pozostali wierni swoim przekonaniom i wartościom, za co wraz z dziećmi ponieśli najwyższą cenę. Dziś ich ofiara przyczynia się do wewnętrznych refleksji nad sensem życia i coraz szerzej oddziałuje nie tylko na społeczność lokalną, ale także mieszkańców różnych zakątków świata.
Greta Łakoma