Mój referat zacznę od słów Świętego Jana Pawła II wypowiedzianych w dniu 7 listopada 1981 roku podczas przekazania Domu Polskiego im. Jana Pawła II w Rzymie:
„Nie muszę ukrywać tego szczególnego związku jaki mnie łączy i który głęboko odczuwam z Kościołem i narodem, z którego wyszedłem, ze wszystkimi moimi rodakami, zarówno żyjących w Ojczyźnie, jak i poza nią”
Dzisiaj oblicza się, że poza granicami Polski żyje około 20 milionów Polaków i osób polskiego pochodzenia. Są to ludzie, którzy opuścili Polskę z różnych względów, ekonomicznych, politycznych, którzy w obcym kraju zamieszkują od wielu pokoleń lub od kilku miesięcy czy lat.
Można by się zastanowić co łączy Polaka mieszkającego w USA, Australii, Francji, Niemczech, Szwecji i innych krajach zamieszkania z krajem ojczystym? Czy nas, Polaków, nazywanych Polonią lub Polakami mieszkających poza granicami łączy coś więcej niż tylko wspólne określenie? Czy stanowimy nadal wielką rodzinę, która ma wspólne korzenie – Polskę? Odpowiedź jest jedna i wciąż aktualna. Łączy nas wiara w rodzinę, chrześcijaństwo, nasza kultura i tradycje.
Jakie było to wydarzenie, które poza naszym krajem ojczystym Polską miało ogromny wpływ na nas wszystkich rozproszonych po całym świecie Polaków i Polonii.
16 października 1978 roku o godzinie 17.30 to data, która na zawsze zmieniła obraz narodu polskiego i Polski na arenie międzynarodowej. W tym dniu ani Polacy, ani Polonia nie wiedzieli, co ten wybór może przynieść, jakie zmiany nastąpią w świecie i jak my Polonia i Polacy mieszkający poza granicami będziemy odbierani przez kraje naszego zamieszkania.
Na tron papieski został powołany Polak- Karol Wojtyła, który jako już Papież Jan Paweł II tak przemówił podczas pierwszego swojego wystąpienia po konklawe: „Zostałem powołany z dalekiego kraju, ale zawsze tak bliskiego we wspólnocie wiary i tradycji chrześcijańskiej”
Od tej chwili Jan Paweł II oczywiście poza wartościami dla misji Kościoła powszechnego staje się ważnym drogowskazem dla Polaków w Polsce. Dla Polonii i Polaków zamieszkałych poza granicami staje się szczególnie bliskim z powodu swojego nowego statusu – emigranta, któremu Polska i tożsamość narodowa leżą głęboko na sercu. Jan Paweł II stał się emigrantem, jednym z nas.
Jan Paweł II na zawsze odmienił „oblicze ziemi tej ziemi Polski” i całej Europy i świata. Obudził nadzieje dla narodu polskiego pogrążonego w swej mrocznej politycznej sytuacji. Obudził w nas – Polonii częściowo przykurzonego ducha narodowościowego. Dzięki temu Polonia wzmocniła swoje siły, aby nieść pomoc Polsce w trudnej politycznej sytuacji, na każdy możliwy sposób z każdego zakątka świata. Polonia i Polacy mieszkający poza granicami stali się na nowo jedną rodziną w walce o lepsze jutro dla całego narodu polskiego. A ruch o nazwie „Solidarność” na zawsze zmienił Polskę i Europę.
Innym ważnym aspektem wpływu Jana Pawła II na Polonię jest Jego nauczanie, w którym wskazywał na zrozumienie osoby ludzkiej oraz samo zagadnienie emigracji. Jan Paweł II wskazywał na prawa emigranta, które są konsekwencją praw człowieka. Bardzo mocno podkreślał obronę emigranta przed wypieraniem z niego języka macierzystego i kultury narodowej. Podkreślał, że wielką wartością w człowieku jest jego tożsamość narodowa.
To dzięki Janowi Pawłowi II osoby polskiego pochodzenia żyjące poza granicami Polski umocniły się w zachowaniu i rozwoju tożsamości kulturowej, która stała się mocą i natchnieniem w tworzeniu nowych wartości w kształtowaniu oblicza życia polonijnego.
Na nowo Polonia zaczęła tworzyć i umacniać swojego ducha narodowościowego, gdzie wiara chrześcijańska, z której wyrosła była podstawową istotą. Dzięki Papieżowi i Jego wielkiej sile mowy dotarło do Polonii, że aby tworzyć przyszłość na emigracji nie możemy odcinać się od naszych korzeni, które są kluczem do zrozumienia nas samych. Dlatego tak bardzo Polonia i Polacy mieszkający za Granicą troszczą się o język ojczysty, troszczą się o więź z krajem ojczystym, chociażby na płaszczyźnie kulturowej.
Jan Paweł II zwrócił nam też uwagę na niebezpieczeństwa czyhające na emigracji. Zwracał uwagę, że prawda objawiona – Ewangelia dociera do człowieka w oprawie pewnej kultury i zatracenie odziedziczonych wartości kulturowych może w konsekwencji doprowadzić do utraty wiary, szczególnie kiedy nowe otoczenie pozbawione jest chrześcijańskiego charakteru, które było cechą kultury, w której się wychowaliśmy. To dzięki Papieżowi Janowi Pawłowi II Polonia nie zagubiła swojej chrześcijańskiej wiary, tylko bardziej się w niej umocniła.
Papież Jan Paweł II przekazał Polonii lepsze zrozumienie pojęcia narodu i funkcji Kościoła w jego formowaniu. Polonia i Polacy zamieszkujący poza granicami dobrze pojęli, że naród w swej istocie jest wielką rodzinną rodzin, połączoną wieloma więzami, z których najważniejsze są więzy kulturowe. Naród to nie tylko wspólnota luźno związanych jednostek, to szczególna synteza mowy, doświadczenia, myślenia, wartości, wiary, tradycji, ogólnie szeroko mówiąc KULTURY.
Polonia i Polacy za granicą po wyborze Polaka Karola Wojtyły na Papieża stali się dumnymi emigrantami. Zrozumiano, że w aspekcie teologiczno- religijnym życie na emigracji jest swego rodzaju zadaniem, misją oraz pewnego rodzaju posłannictwem wobec społeczeństw kraju osiedlenia. Obywatele krajów zamieszkania nabrali głębszego rodzaju szacunku do polskich emigrantów. Obserwowało się zwiększający się respekt i poszerzanie wiedzy o Polsce. Polska była na ustach każdego obywatela świata. Polska wychodziła z zaściankowego państwa do respektowanego i mile widzianego kraju na arenie międzynarodowej. W ten sam sposób Polonia i Polacy mieszkający poza granicami nabierali wiary w siebie, poczuli się godnymi emigrantami i mieszkańcami swojego kraju zamieszkania. Dzięki Janowi Pawłowi II stali się szanowanymi i respektowanymi obywatelami świata.
Mój mąż, Amerykanin i Polak z pierwszego pokolenia, urodzony i wykształcony w Chicago, uznany prawnik wielokrotnie mówił, jak wiele razy w USA słyszał „Dumb Polaks” -głupi Polak. Każdy polski emigrant gdzieś spotkał się z podobnymi inwektywami. Z dniem wyboru Karola Wojtyły na Papieża skończyły się obraźliwe słowa w stosunku do Polaków mieszkających poza granicami Polski.
Jan Paweł II uwolnił Polonię od myślenia, że ideałem życia w nowym środowisku społeczno- narodowym jest totalna asymilacja oraz całkowite upodobnienie emigranta do autochtona, kosztem częściowego wyrzeczenia się własnej kultury. Ukazał nam drogę właściwego procesu powolnej adaptacji, która się zwie integracją. Oto, jak mówił Jan Paweł II na ten temat:
„Otóż przez pojęcie integracji to rozumiemy wchodzenie emigranta w życie kraju, który go przyjął na różnych płaszczyznach życia (zawodowego, kulturowego i obywatelskiego itd.), nabywanie w nim wszystkich praw i spełnienie związanych z nim obowiązków z zachowaniem jednak różnych wartości rodzimej kultury”
Dzięki naszemu rodakowi Papieżowi Janowi Pawłowi II Polonia przestała się wstydzić swoich korzeni i swojego pochodzenia. Polonia nabrała nowego stosunku do własnego dziedzictwa kulturowego, które ma decydujące znaczenie dla poczucia własnej godności. Jan Paweł II tak przemawiał do Polonii w 1986 roku w Melbourne w Australii:
”Ludzie, którzy pamiętają, skąd pochodzą, ludzie którzy cenią swoje tradycje, mogą wnieść wiele w życie każdego kraju”
Te słowa jak bardzo aktualne. Dzisiaj, kiedy z perspektywy czasu widzimy jak wielka była fala emigracji z Polski pomiędzy 2007 – 2015 rokiem, szczególnie do Wielkiej Brytanii, Irlandii czy Szwecji mamy namacalny dowód, że ta emigracja wiele dobrego wniosła w życie swojego nowego kraju, bez utraty swojej wiary i tożsamości narodowej. Powstało między innymi wiele polonijnych organizacji, polskich szkół. A Polacy pracownicy różnych zawodów stali się w kraju zamieszkania cenionymi pracownikami.
Papież wskazywał nam drogę do sukcesu dobrze zagospodarowanej emigracji, czyli przeżycia życia z godnością. Wszystko co związane jest z kulturą polską dokonuje się w domu rodzinnym. Natomiast szkoła, studia, życie zawodowe wiązane jest z kulturą kraju zamieszkania. Jan Paweł II tłumaczył, że więź z krajem ojców a krajem zamieszkania dokonuje się na płaszczyźnie kulturowej.
Polonia jest wdzięczna za wszystkie przemówienia Papieża, w których poruszał sprawę wiekowej historii Polski. Mówił o wielkim wkładzie Polaków w I i II Wojnę światową, które oceniał jako dzieło regeneracji świata. Zwracał uwagę na zmiany oblicza Europy i szczególną rolę w Polski w tym względzie. Jan Paweł II był najlepszym i największym Animatorem dobrego wizerunku Polski w świecie i za to Polonia jest mu bardzo wdzięczna, bo wzniósł bardzo wysoko dumę z bycia Polakiem emigrantem ze świadomością naszych polskich korzeni.
Jednym z najbardziej rozpoznawalnych wymiarów pontyfikatu Jana Pawła II był sposób sprawowania przez niego papiestwa oraz otwarcie Kościoła na bezpośredni kontakt ze zwykłym, prostym człowiekiem. Był to pontyfikat, który zmieniał oblicze Kościoła katolickiego, geopolityki europejskiej zwłaszcza Polski i Europy Środkowo Wschodniej oraz światowej Polonii.
Był to pontyfikat zmieniający obraz Polaka emigranta niezależnie od kraju jego zamieszkania. Był to pontyfikat, który przenosił Watykan wszędzie tam skąd ludzie nie mogli do niego przybyć. W naszych polonijnych domach cieszyliśmy się codzienną obecnością naszego Papieża Polaka.
Dzięki Janowi Pawłowi II Polska i Polonia stała się bliższa i lepiej rozumiana w świecie. To dzięki Papieżowi wiele ludzi dowiedziało się, że istnieje taki kraj jak Polska i co znaczy słowo Polonia.
Na zakończenie referatu pozwolę raz jeszcze przytoczyć słowa Papieża:
„Nie lękajcie się!” Nie lękajcie się!
Jak one mocno brzmią! I też są wskazówką dla Polonii –
NIE LĘKAJCIE SIĘ EMIGRACJI!
Elizabeth Blania Kacprzyk
Założyciel i prezes
POLKA International-Międzynarodowa Asocjacja Polskich Kobiet
www.polkainternational.com
Referat wygłoszony 4 listopada 2023 roku podczas konferencji „Powołani do służby na obcej ziemi” we Wrocławiu.